Թեմա՝ Տասնորդական կոտորակների բաժանումը

1. Տասնորդական կոտորակները դարձրու սովորական կոտորակ, հետո կատարիր բաժանումը։

10,2:0,3=102/10:3/10=102/10 : 10/3=102/3
12,2:1,2= 122/10 : 12/10=10 1/6
16,9:1,3=169/10:13/10=13
19,6:1,4=169/10:14/10=14
22,5:0,5=225/10:5/10=45
22,5:1,5

2.  Անկյունային բաժանման եղանակից օգտելով կատարիր բաժանումը․

12,3:0,3=41
22,5:1,5=15
6,36:0,6=1,06
1,12:0,02=56
2,8:1,4=2
4. Կատարիր բաժանումը
1:2=0,5
1:4=0,25
1:5=0,2
1:8=0,125
1:20=0,05
1:25=0,04
1:125=0,008

5. Լուծիր խնդիրները։
Քառակուսու պարագիծը 240 սմ է։ Գտե՛ք նրա մակերեսը։

240:4=60

60×60=3600

6. Երկու քաղաքների միջև եղած ճանապարհը մեքենան կարող է անցնել 5 ժամում, եթե ընթանա 80 կմ/ժ արագությամբ։ Սակայն մեքենան ճանապարհի առաջին կեսն անցել է 100 կմ/ժ արագությամբ, երկրորդը` 50 կմ/ժ։ Ինչքա՞ն ժամանակում է մեքենան անցել ամբողջ ճանապարհը։

5 x 80 = 400կմ

400 : 2 = 200կմ

200 : 100 = 2ժ

200 : 50 = 4ժ

2 + 4 = 6ժ

Ընթերցանության օր

• Կետադրիր տրված նախադասությունները:

• — Պատճառը մի գաղտնիք է, որ երևան հանել չեմ կարող,- պատասխանեց նա։
• — Սիրելիդ իմ Պապ, մեզ մնում է նոր աղետների առաջն առնել,- հուսադրված պատասխանեց Երեմիան:
• Մի կողմում ընկած էր ավտոմատը, մյուսում՝ խառնիխուռն թափված զանազան իրեր, որոնց մի մասն արդեն ցրիվ էր տվել հատակով մեկ:
• — Ուրեմն դու ինձ այդ կասես, այնպես չէ՞ քույր Սեդա,- հարցրեց կրկին իշխանը:
• — Երանի քո աչքերին, թագուհի՛, որ տեսել ես այդ հանդեսը,- մրմնջաց Սեդան։
• Այնքան մեղմանուշ, այնքան դյութիչ էր մեղեդին, որ Ջուլիետան կարծում էր՝ իր սրտի լարերի վրա էր նվագում:

• Լրացրու բաց թողած տառերը (նաև կրկնակ)։

Ազնվամորին (մոռ) վարդազգիների ընտանիքին պատկանող 1-1,5 մ բարձրությամբ թուփ է կամ կիսաթուփ։ Տերևները բարդ են՝ եռամասնյա, վերևից գրեթե մերկ ու կանաչ, ներքևից՝ թաղիանման ու սպիտակավուն։ Ծաղկաբույլը ողկույզ է, ծաղկաթերթիկները սպիտակ են, պտուղը բազմակորիզավոր է։ Բույսը ծածկում է հունիս-հուլիս, պտղակալում՝ հուլիս- օգոստոս ամիսներին։ Ձմեռելուց հետո բերք է տալիս միայն երկրորդ տարում ու չորանում երրորդ տարում։ Դեռևս հին հույներն ու հռոմեացիներն անտառից հավաքած ազնվամորու պտուղներն օգտագործել են ոչ միայն ուտելու, այլ բժշկական նպատակներով։

բ) Հայրենական ժողովրդական բժշկության մեզ ազնվամորու պտուղների թուրմը լայնորեն կիրառվում է գրիպի, մի շարք ցրտառական հիվանդությունների ժամանակ։ Պտուղները լայն կիրառում ունեն նաև լնդատի, սակավարնության, ստամոքսային ցավերի ժամանակ։ Օգտագործվում են նաև մարսողությունը լավացնելու և ալկոհոլային հարածությունից սթա.եցնելու նպատակներով։ Հայկական ժողովր.ական բժշկության մե. ազնվամորու պտուղները լայն կի.առում են ունեցել տենդային հիվանդությունների, իսկ ծաղիկների թուրմը՝ օ.ի կծածի դեպքերում։Ա. Թորոսյանի «Հայաստանի դեղաբույսերը» գրքից

Ա. Թորոսյանի «Հայաստանի դեղաբույսերը» գրքից

Լրացուցիչ կրթություն (տանը)

• Սովորում ենք պատմել Խորխե Բուկայի «Սիրել բաց աչքերով» պատմվածքը։

Տրված բառերում մեկ տառը փոխելով` ստացիր նոր բառ և բառարանի օգնությամբ տուր ստացված բառերի բացատրությունները՝ ականակիտ, այգաբաց, անութ, աշտանակ, բրդել, գիրթ, թափոր, կտրիճ, հերկել, հրատարակել,  շեղբ, սկահակ, տարեգրություն:

Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծել 5 բարդ ածական.
ա. պարսպապատ, հոգեպես, լիտրանոց, ամրակուռ, ձյունապատ, հանդարտ, մեծաշուք, դատարկ, նարնջագույն, ճերմակ
բ. խուճուճ, նկարազարդ, ոսկեհուր, հավասար, դեղնակարմիր, ձվաձև, կիսաեփ, դժբախտ, երիտասարդական
գ. նրբաթերթ, շեղակի, ծանրաշարժ, եռալեզու, առհավետ, սրածայր, համընթաց, ստահակ, հավերժ, պատրաստ:

Յուրաքանչյուր բառաշարքում ընդգծել 5 ածանցավոր ածական.
ա. բյուրեղյա, քնքուշ, ընկերական, դժվար, դժբախտ, ողորկ, դիպուկ, շքեղ, քաղցր, օտար
բ. նազելի, նիհար, մեծագույն, վստահ, դժգոհ, հարմար, խոսուն, բարի, գեղեցիկ, լիուլի
գ. բարի, մթին, պակաս, լավագույն, անգույն, կապույտ, ապաշնորհ, կոպիտ, գունավոր, վարար
դ. վարակիչ, օգտակար, վարարուն, ուրախ, ծարավ, հզորագույն, պղտոր, հրեղեն, վճիտ, գունատ:

Առաջադրանքների ստուգում, քննարկում

1.Բառաշարքերում առանձնացնել հոմանիշների 5 եռյակ:
Ջլատել, մասնատել, պառակտել,
վատաբանել, փնովել, պախարակել
հանգցնել, մարել, շիջել
հուսալքվել, վհատվել, հուսահատվել
պղծել, ապականել, արատավորել
2.Բառաշարքում առանձնացնել հոմանիշ բառերի 5 զույգ:
Կեսօր, միջօրե,
հանդարտություն, խաղաղություն,
այգաբաց, արշալույս
դայլայլ, փայփայանք
հավերժություն, հավիտենություն
կատար, գագաթ
3.Բառաշարքում առանձնացնել հականիշ ածականների 5 զույգ:
Քնքուշ, բիրտ
ազնիվ, նենգ
փոթորկուն, հանդարտ
դժոխային, եդեմային
ողորկ, խորդուբորդ
4.Երկու շարքերից ընտրել արմատ և ածանց և կազմել ածանցավոր գոյականներ:

Ա․ Հեռաստան, ջերմոց, արգելոց, ավազուտ, ճահճուտ, գերեզմանոց, ամրոց, կտակարան, դարբնոց, հյուրանոց, ծառաստան, աղոթարան, աշխատարան, ծիրանուտ, այգեստան, լվացարան, բուրաստան, կտակարան, դպրանոց, արվեստանոց:

Բ. -անոց, -արան, -ոց, -ստան, -ուտ:

5. Տրված արմատներով կազմիր մեկական հոդակապով ու անհոդակապ բարդ բառ:
Ջուր — ջրամբար, ջրհոր
լույս — լուսամուտ, լուսանցք
հաց — հացաբուլկեղեն, հացթուխ
որս — որսատեղի, ձկնորս
երգ — երգահան, պարերգ
արյուն — արյունակից, կապտարյուն
արվեստ — արվեստագետ, փայտարվեստ
աստղ — աստղածին, գիսաստղ
օգուտ — օգտատեր, ազգօգուտ

Ընթերցում ենք Խորխե Բուկայի «Երկնքի դարպասների մոտ» պատմվածքը, քննարկում:

Երկնքի դարպասների մոտ մի անգամ հավաքվեցին մի քանի հարյուր հոգի, տղամարդ և կին, ովքեր այդ օրն էին մահացել: Սուրբ Պետրոսը` դրախտի դարպասների ապագա պահապանը, կարգավորում էր շարժումը:
— «Շեֆի» հանձնարարականով` բոլորդ կբաժանվեք երեք խմբի՝ կախված տասը պատվիրանները պահելուց: Առաջին խմբում կլինեն նրանք, ովքեր խախտել են բոլոր տասը պատվիրաններից յուրաքանչյուրը՝ գոնե մեկ անգամ: Երկրորդ խմբում նրանք, ովքեր գոնե մեկ անգամ խախտել են տասը պատվիրաններից որևէ մեկը: Երրորդ խումբը, որը մեր կարծիքով ամենամեծաքանակը կլինի, կկազմեն նրանք, ովքեր իրենց կյանքի ընթացքում երբևէ որևէ պատվիրան չեն խախտել: Այսպես,- շարունակեց սուրբ Պետրոսը,- բոլոր տասը պատվիրանները խախտողները թող աջ կողմում կանգնեն:
Հոգիների կեսից ավելին հայտնվեցին աջ կողմում:
— Հիմա,-բացականչեց նա,- մնացածներից նրանք, ովքեր գոնե մեկ պատվիրան խախտել են, թող ձախ կողմում կանգնեն:
Մնացած բոլորը անցան ձախ կողմը: Համարյա բոլորը… Իրականում բոլորը, բացի մեկից: Ինչ-որ մի լավ մարդու հոգի կենտրոնում միայնակ կանգնած մնաց: Իր ամբողջ կյանքի ընթացքում նա գնացել էր բարի ցանկությունների, բարի մտքերի և գործերի ճանապարհով: Սուրբ Պետրոսը զարմացավ: Միայն մի հոգի մնաց լավագույնների խմբում: Նա անմիջապես Աստծուն կանչեց, որպեսզի տեղյակ պահի պատահածի մասին:
— Տես, թե ինչ է ստացվում: Եթե շարժվենք նախնական ծրագրին համապատասխան, ապա իր բարեպաշտության դիմաց հատուցում ստանալու փոխարեն, այս խեղճը պետք է տանջվի մենակությունից: Կարծում եմ՝ ինչ-որ բան պետք է ձեռնարկել:
Աստված կանգնեց մեղավորների խմբի առաջ և ասաց.
— Նրանք, ովքեր հիմա կապաշխարեն, կներվեն, և նրանց մեղքերը կմոռացվեն: Ապաշխարողները կարող են միանալ կենտրոնում գտնվող մաքուրներին և անարատներին: Կամաց-կամաց բոլորը սկսեցին տեղաշարժվել կենտրոն:
— Կանգնե՛ք: Անօրինականություն է: Դավաճանություն է: — Ճչոց լսվեց:
Սրբի ձայնն էր:
— Այդպես չի լինի: Եթե ինձ նախօրոք զգուշացնեիք, որ մեղքերը ներվելու են, կյանքս դատարկ տեղը չէի ծախսի…

Լրացուցիչ կրթություն (տանը)

Չմոռանաս վաղը հետդ գիրք բերել։

Առաջադրանքները կկատարես մինչ երկուշաբթի:

1.Բառաշարքերում առանձնացնել հոմանիշների 5 եռյակ:

Ջլատել — մասնատել, պառակտել
Վատաբանել — փնովել — պախարակել
Հանգցնել — շիջել — մարել
Վհատվել — հուսալքվել — հուսհատվել
Պղծել — ապականել — արատավորել
Ջլատել, վատաբանել, հանգցնել,  վհատվել, մարել, հուսալքվել, փնովել, պղծել, մասնատել, հուսահատվել, պառակտել, ապականել, շիջել, պախարակել, արատավորել:

2.Բառաշարքում առանձնացնել հոմանիշ բառերի 5 զույգ:

Կեսոօր — միջօրե
Հանդարտություն — խաղաղություն
Այգաբաց — արշալույս
Գագաթ — կատար
Հավերժություն — հավիտենություն

Կեսօր, հանդարտություն, այգաբաց, միջօրե, խաղաղություն, դայլայլ, հավերժություն, կատար, արշալույս, գագաթ,փայփայանք, հավիտենություն:

3.Բառաշարքում առանձնացնել հականիշ ածականների 5 զույգ:

Քնքուշ-կոպիտ

ազնիվ-կեղծավոր

դժոխային-արքայական

բիրտ-քնքուշ

ողորկ-խորդուբորդ

Քնքուշ, ազնիվ, փոթորկուն, դժոխային, նենգ, բիրտ, ողորկ, հանդարտ, խորդուբորդ, եդեմային:

4.Երկու շարքերից ընտրել արմատ և ածանց և կազմել ածանցավոր գոյականներ:

Ա. Հեռու, ջերմ, արգելել, ավազ, ճահիճ, գերեզման, ամուր, կտակ, դարբին, հյուր, ծառ, աղոթել, .3աշխատել, ծիրան, այգի, լվանալ, բույր, կտակ, դպիր, արվեստ:
գերեզման-ոց
հյուր-անոց
արվեստ-անոց
կտակ-արան
բույր-ոտ
լվանալ-ոց
ծիրան-անոց
այգեստան
աղոթք-արան
ծար-անոց
դարբին-ոց-դարբնոց
ճահիճ-ոտ
արգանել-ոց
ջերմ-ոց-ջերմոց
հեռու-ստան-հեռաստան
ավազ-ուտ
աղոթք-արան-աղոթարան

Բ. -անոց, -արան, -ոց, -ստան, -ուտ:
5. Տրված արմատներով կազմիր մեկական հոդակապով ու անհոդակապ բարդ բառ:

Ջուր, լույս, հաց, որս, երգ, արյուն, արվեստ, աստղ, օգուտ:

Ջուր-ջրհոս

լույս-լույսաբաց

հաց-հացաման

որս-որսալ

երգ-երգել

արյուն-արյունակեց

արվեստ-արվեստագետ

աստղ-աստղաբան

օգուտ-օգտակար

Թեմա՝ Տասնորդական կոտորակների բաժանումը
Տեսական մաս։
Նախ վերհիշենք սովորոական կոտորակների բաժանումը․
5/7:2/9=5/7×9/2= (5×9) / (7×2)=45/14=3.3/14
Այժմ անցնենք տասնորդական կոտորակների բաժանմանը։
Մենք գիտենք, որ ցանկացած տասնորդական կոտորակ կարելի է ներկայացնել սովորական  կոտորակի տեսքով, այնուհետև կկատարենք բաժանումը, տես օրինակը․
Օրինակ՝
3,4:1,7=34/10:17/10=34/10 x 10/17=34/17=2/1=2
կամ
0,25:0,5=25/100:5/10=25/100×10/5=(25×10)/(100×5)=250/500=½

Առաջադրանքներ։
1.Կատարեք բաժանումը՝
⅔:¼=2/3×4/1=8/3
¼:⅕=1/4×5/1=5/4
2/45:1/45=2/45×45/1=2
2:¼=8
3:1/9=27
1.10/11:21/11=36/15
1.⅕:2.3/612/25

2. Կատարեք տասնորդական կոտորակների բաժանումը․
1,5:0,5=3
2,25:1,5=1,5
16,9:1,3=13
14,4:1,2=12
3:0,5=6
6:0,2=30
7,12:0.1=71,2
45,9:0,01=4590

3.Նշված տասնորդական կոտորակները փոքրացրեք 100 անգամ։
1456,12=1456,12:100=14,5612
23,16=23,16:100=2316
2671,022=2671,022:100=26,71022
2,34=2,34:100=0,0234
0,1=0,1:100=0,01

4. Նշված տասնորդական կոտորակները  մեծացրեք 100 անգամ։
2,45=2,45×100=245
12,3=12,3×100=1230
0,15=0,15×100=015
2,56789=2,56789×100=256,789
1,3=1,3×100=130
2,13=2,13×100=213

5. Կրկնողություն․ Գտիր արտադրյալը․
1,2×1,3=1,56
0,25×0,4=0,1
1,14×0,35=0,3990
0,3×0,4=0,12
1,1×1,3=1,43
0,25×0,25=0,0625
8×0,125=1,000

6. Լուծիր խնդիրը.
Փիղը 0,7 տոննայով ծանր է գետաձիուց, իսկ նրանց ընդհանուր քաշը 8,3տոննա է։ Որքա՞ն է յուրաքանչյուրի քաշը։

8,3-0,7=7,6

7,6:2=3,8(գետաձի)

3,8+0,7=0,57(փիղ)