Լիա Հովհաննիսյանի բլոգ

Արժեքը հասկանում են որպես ինչ-որ բան, որն ունի մեծ նշանակություն կամ կարևորություն՝ տնտեսական, բարոյական, մշակութային կամ սոցիալական տեսանկյունից։ Արժեքները կարող են լինել նյութական (օրինակ՝ փող, գույք) կամ ոչ նյութական (օրինակ՝ ազատություն, արդարություն, սիրո կամ ազնվության գաղափարներ)։

Մարդը որպես արժեք նշանակալի է նրանով, որ յուրաքանչյուր մարդ ունի այնպիսի անփոխարինելի արժանիքներ, որոնք կապված են նրա անհատականությունը, իրավունքներն ու ազատությունները: Մարդը չի դիտարկվում միայն որպես նյութական կամ հասարակական ենթակառուցվածքի մաս, այլ իր սեփական արժանապատվությամբ և իրավունքներով որպես արժեք: Կյանքի արժեքը, իրավունքների պաշտպանությունը, և անձի պատիվը ընդունվում են որպես հասարակական բարոյականության և մարդու գոյության հիմքը։

Образовательный комплекс «Мхитар Себасти» — инновационное образовательное учреждение, основанное в 2003 году. Он предлагает многогранное образование, адаптированное к развитию учащихся и стимулированию творческого мышления. В образовательном комплексе используются интерактивные и проектные методы, а упор делается на искусство, науку, спорт и. культура. Помогает учащимся развивать самостоятельность, ответственность и креативность.навыки, готовя их стать успешными гражданами.

1. Բնութագրեք Վրաստանի աշխարհագրական դիրքը:

Գտնվելով Սև ծովի ափին`Վրաստանն ունի բարենպաստ աշխարհագրական դիրք:Ունի տարանցիկ տրանսպորտային դիրք:

1. Գնահատեք Սև ծովի դերը Վրաստանի կյանքում։

1. Որո՞նք են Վաստանի զարգացման նախադրյալները:

Վաստանի զարգացման նախադրյալներն են՝

1. Տնտեսական ռեսուրսներ՝ բնական ռեսուրսներ, ֆինանսական միջոցներ։

2. Սոցիալական բարեկեցություն՝ բարձր կրթություն, առողջապահություն։

3. Քաղաքական ու իրավական կայունություն։

4. Տեխնոլոգիական նորարարություն։

5. Ներդրումներ՝ ներքին ու արտաքին։

6. Աշխատանքային շուկայի ճկունություն։

1. Պատմի՛ր Վրաստանի բնակչության և կլիմայի մասին:

4,4միլիոն մարդ 69%վրացիներ 9% հայեր. Վրաստանի կլիման տարբեր է՝ կախված երկրի գոտիներից։ Գլխավոր կլիմայական տեսակներն են՝

1. Ազգային հարթավայրերում՝ մերձարևադարձային և չափավոր խոնավ կլիմա։

2. Բարձունքում՝ լեռնային կլիմա՝ ցուրտ ձմեռներով և զով ամառներով։

3. Կապկազյան լեռներում՝ ալպյան կլիմա՝ խիստ ցուրտ ձմեռներով և կարճ ամառներով։

Վրաստանի արևադարձային շրջանները բնորոշվում են ավելի տաք և խոնավ կլիմայով, իսկ լեռնային տարածքներում՝ զգալիորեն ավելի ցուրտ պայմաններով։

1. Գնահատեք հայ-վրացական հարաբերությունները, ի՞նչ ազդեցություն կարող են ունենալ ՀՀ-ի համար։

Հայ-վրացական հարաբերությունները հիմնականում հիմնված են բարեկամության, տարածաշրջանային համագործակցության և տնտեսական կապերի վրա։ Վրաստանը Հայաստանի կարևոր ռազմավարական գործընկեր է, հատկապես էներգետիկ և տրանսպորտային ոլորտներում։ Նրանց համագործակցությունը, մասնավորապես՝ անվտանգության հարցերում, օգտակար է ՀՀ-ի համար, քանի որ Վրաստանը գործում է որպես միջազգային միջանցք Հայաստանի համար։ Ավելին, Վրաստանը կարևոր դաշնակից է նաև միջազգային բարդ իրավիճակներում, քանի որ ունի բարիդրացիական հարաբերություններ ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Արևմուտքի հետ։ Հետևաբար, հայ-վրացական կապերի ամրապնդումը Հայաստանի համար կարևոր է, ինչպես քաղաքական, այնպես էլ տնտեսական և անվտանգության տեսանկյունից։

Մեր շրջակայքի շատ առարկաներ ունեն այնպիսի զուգահեռանիստի տեսք, որի բոլոր նիստերը ուղղանկյուններ են: Այդպիսի առարկաներ են շենքերը, սենյակները, տուփերը, պահարանները:

Զուգահեռանիստը, որի կողմնային կողերն ուղղահայաց են հիմքին կոչվում է ուղիղ զուգահեռանիստ:

Այն ուղիղ զուգահեռանիստը, որի հիմքերն ուղղանկյուններ են կոչվում է ուղղանկյուն զուգահեռանիստ կամ պարզապես՝ ուղղանկյունանիստ:

Քանի որ ցանկացած ուղիղ զուգահեռանիստի կողմնային կողերն ուղղահայաց են հիմքին, ապա ուղղանկյունանիստի կողմնային նիստերն ուղղանկյուններ են:

Ուղղանկյունանիստի բոլոր վեց նիստերը ուղղանկյուններ են:

Advertisement

Ուղղանկյունանիստի ընդհանուր գագաթով երեք կողերի երկարությունները անվանում են ուղղանկյունանիստի չափսեր՝ երկարություն, լայնություն, բարձրություն:

Այն ուղղանկյունանիստը, որի բոլոր կողերը հավասար են, կոչվում է խորանարդ:

Պարզ է, որ խորանարդի բոլոր նիստերը միմյանց հավասար քառակուսիներ են:

Ուղղանկյունանիստի բոլոր չորս անկյունագծերը հավասար են, հատվում են մի կետում և հատման կետում կիսվում են:

Եթե ACC₁ ուղղանկյուն եռանկյունից արտահայտենք ուղղանկյունանիստի անկյունագիծը՝ AC₁²=AC²+CC₁²,

և ADC ուղղանկյուն եռանկյունից արտահայտենք հիմքի անկյունագիծը՝ AC²=AD²+DC², ապա ստանում ենք՝ AC₁²=AD²+DC²+CC₁²

Ուղղանկյունանիստի անկյունագծի քառակուսին հավասար է նրա երեք չափսերի քառակուսիների գումարին՝ D²=a²+b²+c²

Հարցեր և առաջադրանքներ։

1․ Ո՞ր մարմինն է կոչվում ուղղանկյունանիստ։ GEOGEBRA ծրագրով գծել ուղղանկյունանիստ։

Այն ուղիղ զուգահեռանիստը, որի հիմքերն ուղղանկյուններ են կոչվում է ուղղանկյուն զուգահեռանիստ կամ պարզապես՝ ուղղանկյունանիստ:

2․ Ի՞նչ երկրաչափական պատկերներից է կազմված ուղղանկյունանիստը։

Ուղղանկյունանիստը կազմված է 4 ուղղանկյունից և 2 քառակուսուց

3․ Ո՞ր մարմինն է կոչվում խորանարդը։ GEOGEBRA ծրագրով գծել խորանարդ։

Այն ուղղանկյունանիստը, որի բոլոր կողերը հավասար են, կոչվում է խորանարդ:

4․ Քանի՞ նիստ, կող, գագաթ ունեն ուղղանկյունանիստն ու խորանարդը։

Ուղղանկյունանիստ – 6 նիստ, 12 կող, 8 գագաթ
Խորանարդը – 6 նիստ, 12 կող, 8 գագաթ

5․ Որո՞նք են ուղղանկյունանիստի չափումները։

Advertisement

Ուղղանկյունանիստի երկարությունը, լայնությունը եւ բարձրությունը ունեն ընդհանուր անվանում՝ ուղղանկյունանիստի չափումներ։

6․ Համեմատել խորանարդը և ուղղանկյունանիստը։

Նման են, որովհետև եռաչափ մարմիներ են 12 կող 6 նիստ և 8 գագաթ։ Տարբերվում են նրանով, որ ուղանկյունանիստի նիստը ուղղանկյուն է, իսկ խորանարդինը քառակուսի է։

7․ Տրված է հետևյալ ուղղանկյունանիստը:

Ո՞րն է ուղղանկյունանիստի անկյունագծի հաշվման բանաձևը:  Ընտրել ճիշտ բանաձև(եր)ը:

• KM²=KN²+NM²
• AM²=AD²+DC²+CM²
• BN²=BD²+DN²

8․ Հայտնի են ուղղանկյունանիստի նույն գագաթից ելնող կողերի երկարությունները՝  10 սմ,  2 սմ  և  4 սմ: Գտնել  ուղղանկյունանիստի անկյունագծի քառակուսու երկարությունը:  

10²+2²+4²=100+4+16=120

9․ Հայտնի են ուղղանկյունանիստի հիմքի կողերի երկարությունները՝ 16 սմ, 24 սմ և  ուղղանկյունանիստի  անկյունագծի երկարության քառակուսին՝ 857: Գտնել ուղղանկյունանիստի բարձրությունը:

c²=857-16²-24²
c²=857-256-576
c²=25

10․ Որոշիր խորանարդի d անկյունագիծը, եթե նրա մի նիստի մակերեսը S=49սմ²է:

d=3a²
d=49+49+49=147սմ²
d=147սմ²

Թվային արտահայտությունը կազմվում է թվերից, թվաբանական գործողությունների նշաններից և փակագծերից:

Թվային արտահայտության գործողությունների արդյունքում ստացված թիվը կոչվում է թվային արտահայտության արժեք:

Եթե արտահայտության մեջ պատահում է բաժանում զրոյի վրա, ապա այդ արտահայտությունն արժեք (իմաստ) չունի: Զրոյի վրա բաժանել չի կարելի:  

(−3)²+5⋅0,2 թվային արտահայտության արժեքը հավասար է 10-ի:

(7−(−2)5+(6⋅4))/0 արտահայտությունն արժեք չունի:

Եթե թվային արտահայտությունը պարունակում է նաև տառեր (կամ միայն տառեր), ապա այն կոչվում է հանրահաշվական արտահայտություն:

(−3)²+5x; 3a+4b; (2x−6)/3 արտահայտությունները հանրահաշվական են:

Հանրահաշվական կոտորակ կոչվում է A/B տեսքի արտահայտությունը, որտեղ A-ն որևէ բազմանդամ է, իսկ B-ն՝ ոչ զրոյական բազմանդամ:

Հանրահաշվական կոտորակը բազմանդամի և ոչ զրոյական բազմանդամի քանորդ է:

x/(x−3); (b−1)/(b+6); (1+x³)(x²+1); (y+2)/(y²−6y+6) արտահայտությունները հանրահաշվական կոտորակներ են:

Մեկ փոփոխականով արտահայտության որոշման տիրույթ կոչվում է փոփոխականի բոլոր այն արժեքների բազմությունը, որոնց համար արտահայտությունն իմաստ (արժեք) ունի:   

Որոշման տիրույթի ցանկացած կետում արտահայտությունն ունի արժեք:  

Օրինակ` Գտնենք (x−3)/x(x+8) հանրահաշվական կոտորակի որոշման տիրույթը:

Լուծում. (x−3)/x(x+8) հանրահաշվական կոտորակը որոշված է x փոփոխականի բոլոր այն արժեքների համար, որոնց դեպքում կոտորակի x(x+8) հայտարարը հավասար չէ 0-ի: Հետևաբար որոշման տիրույթին չպատկանող x -ի արժեքները գտնելու համար պետք է լուծել հետևյալ հավասարումը՝

x(x+8)=0

Յուրաքանչյուր արտադրիչ հավասարեցնում ենք զրոյի՝

x=0 և x+8=0

x=−8

Պատասխան՝ տրված հանրահաշվական կոտորակի որոշման տիրույթը բաղկացած է բոլոր իրական թվերից, բացի 0 և −8 թվերից:

Հանրահաշվական կոտորակի որոշման տիրույթը բաղկացած է բոլոր այն իրական թվերից, որոնց դեպքում կոտորակի հայտարարը հավասար չէ 0-ի:

Հանրահաշվական կոտորակների հիմնական հատկությունը

Հանրահաշվական կոտորակի արժեքը չի փոխվի, եթե նրա համարիչը և հայտարարը բազմապատկենք միևնույն արտահայտությամբ, որի արժեքը զրոյից տարբեր է:

Հանրահաշվական կոտորակների հետ գործողություններ կատարելիս միշտ ենթադրվում է, որ գործողությունները կատարվում են որոշման տիրույթում (թույլատրելի արժեքների հետ):  

Եթե տրված է A հանրահաշվական կոտորակը, ապա այն −1-ով բազմապատկելով, ստանում ենք՝ (−1)⋅A=−A

A և −A կոտորակները կոչվում են փոխադարձ հակադիր, եթե դրանց գումարը հավասար է 0-ի, այսինքն՝ 

Ինչպես և հակադիր թվերը, հակադիր հանրահաշվական կոտորակները ևս տարբերվում են միայն նշաններով:

Հաճախ հանրահաշվական կոտորակների հետ գործողություններ կատարելիս, պետք է լինում փոխարինել կոտորակի համարիչը կամ հայտարարը հակադիրով: Սակայն, որպեսզի կոտորակի արժեքը չփոխվի, պետք է հետևել նշանի փոփոխության կանոններին՝

կոտորակի արժեքը չի փոխվի, եթե 

— փոխենք համարիչի և հայտարարի նշանները,

— փոխենք համարիչի և ամբողջ կոտորակի նշանները,  

— փոխենք հայտարարի և ամբողջ կոտորակի նշանները:

Եթե A-ով և B-ով նշանակենք հանրահաշվական կոտորակի համարիչն ու հայտարարը, ապա նշանի փոփոխման կանոնը կարելի է գրել հետևյալ կերպ՝  

Կանոնը ուժի մեջ է միայն այն դեպքում, երբ 

Այս հավասարությունները կարելի է ստուգել ցանկացած արժեքի համար հանրահաշվական կոտորակների որոշման տիրույթից:

Հանրահաշվական կոտորակը կրճատելու համար պետք է կոտորակի համարիչը և հայտարարը վերլուծել արտադրիչների: Եթե պարզվի, որ համարիչն ու հայտարարն ունեն ընդհանուր արտադրիչներ, ապա դրանք կարելի է կրճատել:

Արտադրիչների վերլուծման օրինակներ՝

— ընդհանուր արտադրիչի դուրս բերումը փակագծերից,

— կրճատ բազմապատկման բանաձևերի օգտագործումը,

— խմբավորման եղանակ:

Առաջադրանքներ։

1․ Գտնել  c−15c հանրահաշվական կոտորակի արժեքը, եթե c=16

2․ Հետևյալ կոտորակներից ո՞րն է հավասար 3/(x−15)-ի: Ընտրել պատասխանի ճիշտ տարբերակը:

• −(x+15)/−3
• −3/−(x−15)
• (x−15)/−3
• 3/(15−x)
• −3/(15−x)

3․ Կրճատել կոտորակը՝

4․ Հետևյալ կոտորակները բերել 20 x²y հայտարարի

5․ A միանդամը կամ բազմանդամը ընտրեք այնպես, որ ստացվի ճիշտ հավասարություն՝

6․ Կրճատել կոտորակները․

1․ Գրել բացասական ցուցիրով աստիճանի տեսքով․

ա)a^-15
բ)b^-10
գ)c^-5
դ)d^-13
ե)e^-4
զ)n^-6
է)k^-7
ը)17^-18
թ)15^-9
ժ)13^-14

2․ Հաշվել կոտորակի արժեքը․

ա)5^-2, 1.25
բ)16^-1, 1/16
գ)7^-2,1.49
դ)3^-4,1.81
ե)1^-36, 1

3․ Ներկայացնել միանդամի տեսքով․

ա)a⁴b²
բ)c³d¹²
գ)e²⁷k^-45
դ)-m^-30n¹⁰
ե)4k⁶p⁶
զ)-3x^-12y⁴
է)1/3a^-10z⁶
ը)1/2b⁹y^-12

4․ Գրել ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․

ա) 2⁷
բ) 5⁷
գ) 4⁶
դ) 7⁸
ե) 3¹⁵
զ) 6¹³
է) 11⁶
թ) 9¹⁶

5․ Գրեք ամբողջ ցուցիչով աստիճանի տեսքով․

ա)(5/6)²
բ)(4/25)³
գ)(25/49)⁴
դ) (m/a)¹²
ե) (m/a)⁸
զ) (n/a)¹²

6․ Համեմատել․

ա) 3⁴ > 4³
բ) 2⁴ = 4²
գ) 10²⁰ > 20¹⁰
դ) 100²⁰⁰ > 200¹⁰⁰
ե) 1999²⁰⁰⁰ > 1998¹⁹⁹⁹

նտանիք», «ազգ» և «մշակույթ» բառերը փոխկապակցված են ու իրենց մեջ կրում են լուրջ սոցիալական, պատմական և հոգեբանական նշանակություններ:

1. Ընտանիք – Ընտանիքը հասարակության հիմնական միավորներից մեկն է, որը մարդուն տալիս է պաշտպանություն, սեր, կրթություն ու սոցիալական կազմակերպվածություն։ Ընտանիքը ձևավորում է մեր սկզբնական արժեքներն ու համոզմունքները, հոգևոր և էթիկական համակարգը։

2. Ազգ – Ազգը միավորում է մարդկանց, ովքեր ունեն ընդհանուր լեզու, մշակույթ, պատմություն ու ինքնության զգացում։ Ազգը կազմում է ավելի լայն սոցիալական միավոր, որտեղ մի քանի ընտանիքներ կարող են դառնալ տարատեսակ մշակութային ու քաղաքական կապերով կապված միավոր։

3. Մշակույթ – Մշակույթը այն սովորույթների, արժեքների, հավատալիքների և գործողությունների համակարգն է, որն արտահայտվում է լեզվով, արվեստով, ավանդույթներով, գիտությամբ, կրոնով և այլ ոլորտներում։ Մշակույթը նաև փոխանցվում է սերունդից սերունդ, և այն անընդհատ զարգանում է։

Այս երեք հասկացությունները միաժամանակ կապված են, քանի որ ընտանիքը ձևավորում է մշակույթը, իսկ ազգը ու մշակույթը փոխազդում են, որպեսզի ապահովեն ընդհանուր ինքնություն ու միասնականություն։

11. Պորտուգալացի Վասկո Դա Գաման հայտնագործեց Հնդկաստան տանող ծովային ամենակարճ ճանապարհը:

12. Քրիստափոր Կոլումբոսը նոր աշխարհի բնակիչներին անվանեց «հնդկացիներ», քանի որ նա սխալմամբ կարծում էր, որ հասել է Հնդկաստան:

13. Ամերիկո Վեսպուչիի անունով դրվեց Ամերիկա, քանի որ նա հասկացավ որ դա ոչ թե Հնդկաստանն է, այլ նոր աշխարհամաս:

14. Վասկո Դա Գաման պորտուգալացի ծովագնաց էր: Նա հայտնագործեց Հնդկաստան տանող ծովային ամենակարճ ճանապարհը:

15. Փեռնան Մագելան

16. Ամերիկան անվանվեց «Նոր աշխարհ», քանի որ այն հայտնագործվեց եվրոպացիների համար 15-16-րդ դարերում՝ բացահայտելով նրանց անհայտ մայրցամաք, որը տարբերվում էր «Հին աշխարհից»՝ Եվրոպայից, Ասիայից և Աֆրիկայից:

17. Միջին և նոր դարեր:

Նկարագրել Կիլիկիայի աշխարհագրական դիրքը , բնակլիմայական պայմանների առավելությունները:

Կիլիկիան պատմական Հայաստանի մի հատվածն է, որը տեղակայված էր Միջերկրական ծովի ափերին, ներկայիս Թուրքիայի հարավարևելյան մասում: Աշխարհագրական դիրքով Կիլիկիան գտնվում էր Կիլիկյան դաշտավայրում՝ Տավրոսի լեռնաշղթայի և Միջերկրական ծովի միջև, ինչը նրան դարձնում էր կարևոր ռազմավարական, տնտեսական և առևտրային կետ:

Բնութագրել 11-րդ դարի վերջին Կիլիկիայի բնակչության էթնիկ կազմը, քաղաքական իրադրությունը:

11-րդ դարի վերջին Կիլիկիան բազմազան էր էթնիկ կազմով, որտեղ բնակվում էին հայեր, բյուզանդացիներ, մահմեդականներ և թուրքմեններ։ Քաղաքականապես տարածաշրջանը գտնվում էր անկայունության մեջ՝ միաժամանակ կրելով Բյուզանդիայի թուլացման, սելջուկների ներխուժումների և հայկական իշխանությունների ձևավորման ազդեցությունը, որոնք հիմք կդառնան Կիլիկիայի հայկական թագավորության համար։

Ներկայացնել Ռուբինյան իշխանության կազմավորման , ընթացքը, արդյունքները:

Ռուբինյան իշխանության կազմավորումը հայկական պետականության վերականգնման կարևոր քայլ էր Կիլիկիայի շրջանում։ Ռուբինյանները կարողացան հաստատել իրենց իշխանությունը՝ պայքարելով բազմաթիվ ուժերի դեմ և հիմք դնելով Կիլիկիայի հայկական թագավորության ստեղծմանը, որն ունեցավ կարևոր դեր ինչպես հայկական պատմության մեջ, այնպես էլ Միջնադարյան Եվրոպայի և Մերձավոր Արևելքի պատմության մեջ։

Բնութագրել Ռուբինյան իշխաններ Թորոս Առաջինի, Լևոն Առաջինի, Թորոս Երկրորդի, Մլեհի քաղաքականությունը:

Ռուբինյան իշխանների քաղաքականությունը բազմաբնույթ էր և ուղղված էր ինչպես Կիլիկիայի ընդլայնմանը, այնպես էլ հայկական ինքնիշխանության պաշտպանությանը՝ բազմակողմանի դիվանագիտական քայլերով։ Թորոս Ա-ն և Թորոս Բ-ն հիմնականում կենտրոնացած էին ռազմաքաղաքական հարցերի վրա, Լևոն Ա-ն փորձեց դիվանագիտական ուղիներով ամրապնդել Կիլիկիան, իսկ Մլեհը համագործակցեց մահմեդական ուժերի հետ՝ փորձելով պահպանել և ամրապնդել հայկական պետությունը։ Նրանց ջանքերով Կիլիկիան դարձավ տարածաշրջանում հայկական կարևոր պետություն՝ հիմք դնելով հետագա Կիլիկյան Հայաստանի թագավորության ձևավորմանը։

Առաջադրանք 1

Հայոց պատմություն/էջ 30-33 պատմել, էջ 34-ը գրավոր/

Նկարագրել Կիլիկիայի աշխարհագրական դիրքը , բնակլիմայական պայմանների առավելությունները:

Կիլիկիայի աշխարհագրական դիրքը գտնվում է Միջերկրական ծովի արևելյան ափին, Հայկական բարձրավանդակից դեպի հարավ: Այն ընդգրկում է տարածք, որը ներկայիս հարավարևմտյան Թուրքիայի և հյուսիսարևմտյան Սիրիայի միջև է: Կիլիկիայի հյուսիսային սահմանը կազմում էին Տավրոսի լեռները, որոնք նրան բաժանում էին Անատոլիայի (Փոքր Ասիայի) հիմնական հատվածից, իսկ հարավում տարածքը բացվում էր դեպի Միջերկրական ծովը:

Բնակլիմայական պայմանների առավելությունները.

Տավրոսի լեռները մի կողմից պաշտպանում էին Կիլիկիան արտաքին հարձակումներից, իսկ մյուս կողմից նպաստում էին բնական առումով ինքնուրույնությանը:

Կիլիկիայի աշխարհագրական դիրքը այն դարձնում էր կարևոր առևտրային և ճանապարհային հանգույց, քանի որ այն կապում էր Ասիան ու Եվրոպան՝ ապահովելով անցումներ ինչպես ծովով, այնպես էլ ցամաքային ճանապարհներով:

Կիլիկիան իր ծովային ափով ապահովում էր մեղմ կլիմա՝ չափավոր ձմեռներով և տաք ամառներով, ինչը նպաստում էր գյուղատնտեսական գործունեությանը՝ հատկապես ցորենի, խաղողի և ձիթենու մշակմանը:

Կիլիկիայում հոսում էին մի շարք գետեր, որոնք նպաստում էին տարածքի բերրիությանը և ոռոգման համար օգտագործվում էին։

Այս առավելությունները Կիլիկիան դարձնում էին ռազմավարական կարևորություն ունեցող տարածք՝ տնտեսական, պաշտպանական և առևտրային առումով: